Zonnewijzer Barneveld

Vondst van een antieke zonnewijzer

Een vondst op het landgoed Schaffelaar leidde tot de restauratie van een antieke zonnewijzer. Het landgoed  Schaffelaar nabij Barneveld is onder begeleiding van het Geldersch Landschap & Kasteelen geheel gerenoveerd en zo teruggebracht in de oude glorie. Op het lommerrijke terrein is onder meer een kasteel en een orangerie te vinden. Tijdens de werkzaamheden werd een oude zonnewijzer gevonden in een schuur. Het betreft een antieke messing zonnewijzer, gemonteerd op een houten plaat. Dit geheel is geplaatst op een natuurstenen sokkel. De antieke messing zonnewijzer van 36x36cm was in slechte staat. De belijning was moeilijk zichtbaar, wel was te zien dat er een gedetailleerde belijning met teksten onder het vuil en de aanslag verborgen lag.

 

De schaduwwerper was afgebroken, gelukkig was deze nog wel aanwezig. De werper heeft een losse nodus. Deze wordt gebruikt om bijvoorbeeld een datum aan te geven. De nodus was ook nog aanwezig.

De bodemplaat en de sokkel.

De houten bodemplaat en de sokkel van de zonnewijzer waren ook in slechte staat. Het hout was vermolmd. Wel was nog goed te zien in welke vorm de kopse kanten waren afgewerkt. Van de stenen sokkel waren verschillende punten afgebroken. Het steen en het houten waren met passende beugeltjes aan elkaar verbonden geweest.

De tijden op de zonnewijzer

Toen de zonnewijzer op de werkbank lag en bekeken kon worden met het vergrootglas bleek de belijning zeer rijk te zijn. Ook zijn er veel teksten en namen aanwezig. Een aantal uren heb ik met loep de zonnewijzer afgespeurd. Het blijkt dat de zonnewijzer eigenlijk is ontworpen voor Casteel te Meeteren, ook zijn tal van tijdsystemen te vinden op de zonnewijzer. De lijnen van de Babylonische tijd zijn aanwezig. Hierbij wordt het moment van de opkomst van de zon als 0:00 uur gerekend. Ook de Italiaanse tijd is aanwezig, hierbij worden de uren na zonsondergang geteld. Verder zijn de tijden van zonsopkomst en zonsondergang ingegraveerd en is de lokale zonnetijd afleesbaar.

Azimut en hoogte en tal van plaatsnamen

Een object aan de hemel kan worden aangegeven met het azimut en de hoogte. Het azimut is de hoek van noord over oost gemeten, de hoogte is de hoek van de horizon naar het zenit gemeten. De schaduw van de zon geeft op de zonnewijzer haar azimut en hoogte aan. Ook zijn er tal van plaatsnamen te vinden op de zonnewijzer van vele continenten variërend van Moscou tot Mexico.

Restauratie van de zonnewijzer

Na de restauratie werd de rijkdom van de gravure op de zonnewijzer goed zichtbaar.

Seizoenen en dierenriemtekens

De schaduw van de nodus kan gebruikt worden op de start van de seizoenen aan te geven. Wanneer de lente start wordt dit aangegeven met het teken Ram. Telkens wanneer de zon 30 graden verder is in haar baan rond de zon start het volgende teken van de dierenriem. Op deze wijze kunnen alle 12 tekens van de dierenriem op een zonnewijzer worden weergegeven. Bij elke seizoen hoort zo één specifiek teken. Op deze zonnewijzer zijn alle 12 teken op deze wijze aangebracht.

Persoonlijke namen

Zoals dierenriemtekens en seizoenen op een zonnewijzer kan staan kan elke datum op een zonnewijzer worden weergegeven door de schaduw van de zon. Tal van data met daaraan gekoppeld namen van personen zijn terug te vinden op de zonnewijzer. Het zijn namen van belangrijke personen uit de streek en tijd van de zonnewijzer zoals namen uit de familie Bentinck en Aerssen. Er is veel meer te vertellen over deze zonnewijzer. Een complete beschrijving heb ik gemaakt voor het Geldersch Landschap & Kasteelen. Ook Albert Hollander heeft bijgedragen aan het duiden van de zonnewijzer. Op het moment kijken historici die verbonden zijn aan het Geldersch Landschap & Kasteelen naar de achtergrond van de zonnewijzer.

 

Restauratie antieke zonnewijzer

Inmiddels is de messing zonnewijzer en de stenen sokkel gerestaureerd. De houten bodemplaat is vervangen. Het was een mooi project en heeft nieuw licht geworpen op de familiebanden van vooraanstaande personen uit de streek van Barneveld, zelfs is er een link van de Vrijmetselarij. Ook is er nog een openstaande vraag. Op de zonnewijzer is een lijn te vinden die 5 september aangeeft en voorzien is van de letters E.M.H.d.L.C. wat deze lijn en tekst betekend is nog onbekend. Heeft u een idee? Neem graag contact op.